PHẠM TOÀN (1932-2019), NGƯỜI GIÁO VIÊN CẢI CÁCH
28/06/2019
Giáo sư Phạm Toàn, nhà giáo và đồng sáng lập trang Bauxite Việt Nam, đã qua đời vào ngày 26 tháng 6 năm 2019 tại Hà Nội, hưởng thọ 88 tuổi.
Ngày 6 tháng 6 năm 2019, trang web của Đài Á Châu Tự Do (Radio Free Asia) tiếng Việt đã đăng một bài viết về “Những trí thức không hài lòng với số phận của mình”. Bài viết đã khắc họa chân dung ba cụ ông: nhà địa vật lý phản kháng Nguyễn Thanh Giang, cựu chiến binh Vũ Cao Quận và nhà giáo Phạm Toàn. Họ đại diện cho ba hình thức bất đồng chính kiến đối với nhà nước Đảng Việt Nam: bất đồng chính kiến về tư tưởng, bất đồng chính kiến về chiến lược và bất đồng chính kiến về văn hóa.
Giáo sư Phạm Toàn (bút danh Châu Diên), nhân vật chính cuối cùng trong bài viết của RFA, đã qua đời vào ngày 26 tháng 6 năm 2019. Báo chí trong và ngoài nước đều đã bày tỏ lòng kính trọng sâu sắc đối với ông. Nhà giáo ủng hộ cải cách giáo dục này đã đồng sáng lập trang Bauxite Việt Nam vào năm 2009 cùng với các giáo sư Nguyễn Huệ Chi và Nguyễn Thế Hùng. Trang thông tin tự do này được tạo ra sau sự kiện khai thác bauxite trên dãy Trường Sơn, một khu vực được Đại tướng Võ Nguyên Giáp coi là chiến lược. Vị tướng chiến thắng trận Điện Biên Phủ này đã tự mình lên tiếng lo ngại về sự hiện diện đông đảo của công nhân Trung Quốc trên các cao nguyên miền núi, gần với Đường mòn Hồ Chí Minh huyền thoại. Mặc dù truy cập hạn chế từ Việt Nam và phải đối mặt với nhiều cuộc tấn công mạng, trang Bauxite Việt Nam vẫn hoạt động suốt mười năm qua.
Sinh năm 1932 tại Hà Nội, huyện Đông Anh, giáo sư Phạm Toàn đã dành cả cuộc đời mình cho giáo dục. Khi nghỉ hưu, ông tiếp tục theo đuổi các mục tiêu cải cách. Theo trang thông tin Giáo Dục Việt Nam, ông đã tham gia cùng giáo sư Ngô Bảo Châu và giáo sư toán học Vũ Hà Văn thành lập một trang web giáo dục mang tên “Học Thế Nào” (How we learn/Hoc the nao). Trang web này chính thức ra mắt vào ngày 1 tháng 5 năm 2013 với mục tiêu góp phần tìm giải pháp cho các vấn đề của giáo dục Việt Nam.
Với vai trò là một dịch giả, giáo sư Phạm Toàn đã dịch một tác phẩm dày một nghìn trang có tên là “Democracy in America”, được dịch và đổi tên vào năm 2007 thành “Nhà nước pháp quyền ở Hoa Kỳ” để tránh kiểm duyệt nhưng vẫn giữ nguyên nội dung ban đầu. Năm 2009, ông thành lập một tổ chức có tên là Cánh Buồm nhằm cải cách giáo dục và thúc đẩy tính tự chủ trong tư duy của học sinh. Tổ chức này đã khởi xướng một bộ sách giáo khoa về khoa học, giáo dục công dân và tiếng Anh dành cho các trường tiểu học và trung học. Khoảng 100.000 cuốn đã được xuất bản nhờ các nguồn lực do tổ chức cung cấp. Vì đóng góp quan trọng cho việc đổi mới giáo dục, tổ chức đã nhận được giải thưởng của Quỹ văn hóa Phan Châu Trinh vào năm 2015.
Rất tích cực trên các mạng xã hội và tham gia vào quá trình đổi mới văn hóa và giáo dục, sự ra đi của giáo sư Phạm Toàn là một mất mát lớn đối với những người bạn công dân yêu nước, yêu tự do và dân chủ, những người hàng ngày đối mặt với sự đe dọa của nhà nước Đảng. Đây cũng là một mất mát cho việc đổi mới sâu rộng giáo dục Việt Nam mà chính sách Đổi Mới vẫn chưa thực hiện được.
